چاپ

به گزارش پایگاه خبری فجر شمال، به نقل از روابط عمومی دانشگاه مازندران، دکتر مرتضی ملکی مین‌باش ‌رزگاه، عضو هیات علمی گروه مدیریت صنعتی(کارآفرینی و مدیریت کسب‌وکار) در یادداشتی با عنوان"هفته پژوهش و فناوری: فرصت‌ها و چالش‌ها در مسیر تجاری‌سازی بینابین پژوهش‌های کاربردی و بازار محور" که به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش منتشر شد، به ارایه چارچوبی برای ارزیابی دستاوردهای پژوهش‌های کاربردی، تبیین نقشه راه انتقال فناوری و تقویت ظرفیت‌های کارآفرینی پژوهشی در توسعه اقتصادی پرداخت.

در متن این یادداشت امده است:

هفته پژوهش و فناوری: فرصت‌ها و چالش‌ها در مسیر تجاری‌سازی بینابین پژوهش‌های کاربردی و بازار محور

هفته پژوهش و فناوری، به عنوان یک رویداد ملی، جایگاهی ویژه در تقویت تعهد ملی به توسعه دانش‌محور و اقتصاد دانش‌بنیان دارد. این هفته نه تنها یادآور ارزش‌های پژوهشی و علمی است، بلکه بستری فراهم می‌آورد تا پژوهشگران، اساتید و فعالان صنعت و حاکمیت به طور مشترک به ارزیابی و بازنگری برنامه‌های توسعه‌ای ناشی از پژوهش‌های کاربردی بپردازند. هدف از این یادداشت، ارایه چارچوبی برای ارزیابی دستاوردهای پژوهش‌های کاربردی، تبیین نقشه راه انتقال فناوری و تقویت ظرفیت‌های کارآفرینی پژوهشی است تا با همسویی دقیق با نیازهای بازار و راهبردهای توسعه اقتصادی، ارزش افزوده‌ پایدار ایجاد شود. در اقتصاد دانشی ایران، پژوهش‌های کاربردی نقشی کلیدی در کاهش شکاف بین تولید دانش و ارزش اقتصادی ایفا می‌کنند. این دسته از پژوهش‌ها با هدف تبدیل نتایج علمی به راه‌حل‌های قابل استفاده در صنایع و خدمات، می‌توانند به بهبود کارآیی، افزایش رقابت‌پذیری و ایجاد ارزش افزوده در بخش‌های مختلف اقتصاد منجر شوند. برای تحقق این امر، لازم است که سیاست‌های پژوهشی به گونه‌ای طراحی شوند که نه تنها حفظ استانداردهای علمی و اخلاقی را تضمین کنند، بلکه خروجی‌های قابل انتقال به بازار را به عنوان شاخص‌های اصلی ارزیابی در نظر بگیرند. چنین رویکردی می‌تواند انگیزه‌ی پژوهشگران را برای تمرکز بر نتیجه‌گرا و کاربردی بودن نتایج تحقیق تقویت کند و از طریق تعیین اهداف روشن در پروژه‌های پژوهشی، مسیرهای مشخصی برای تجاری‌سازی دانش فراهم آورد. این خروجی‌های قابل انتقال به بازار می‌تواند دامنه‌ای از شکل‌های ملموس را در بر بگیرد. نمونه‌های اولیه کارآمد، شاخص‌های اثربخشی به‌عنوان شواهد قابلیت کارایی در شرایط واقعی (شامل اثربخشی فنی/عملکردی، اثربخشی اقتصادی/هزینه-فایده، اثربخشی بازار/پذیرش مصرف‌کننده، اثربخشی اجتماعی و سیاستی، اثربخشی در محیط واقعی/بالینی یا میدانی و ....)، مجوزهای فناوری که زمینه‌ساز حضور در بازار می‌شوند، و مدل‌های کسب‌وکار قابل آزمایش که امکان سنجش قابلیت درآمدزایی و سودآوری را فراهم می‌کند، همگی می‌توانند به عنوان شاخص‌های ارزیابی برای خروجی‌های پژوهشی استفاده شوند. همچنین قراردادهای پژوهشی با خروجی‌های مشخص، به عنوان ابزارهای مدیریتی برای تضمین همسویی میان دانشگاه و صنعت و بازار عمل می‌کنند و امکان پیگیری و اندازه‌گیری اثرات اقتصادی پروژه‌ها را تسهیل می‌کنند. با چنین چارچوبی، مسیر انتقال دانش از تولید تئوری به محصول قابل عرضه با شفافیت بیشتری دنبال می‌شود و ریسک‌های مرتبط با فرآیند تجاری‌سازی کاهش می‌یابد.

از این منظر، زنجیره ارزش از ایده تا محصول پایدار به عنوان چارچوبی برای مدیریت پروژه‌های پژوهشی باید تقویت شود. این به معنی طراحی مولفه‌های گوناگون زنجیره به‌گونه‌ای است که هر گام با خروجی قابل ارزیابی و با زمان‌بندی مشخصی همراه باشد. آغاز زنجیره با تعریف دقیق نیاز بازار و امکان‌سنجی فناوری آغاز می‌شود؛ سپس به طراحی مفهومی و مدل‌سازی اولیه می‌انجامد، و با ایجاد نمونه‌سازی و آزمایشگاه هم‌زنجیره‌ای (End-2-End Lab)، امکان ارزیابی در محیط‌های کنترل‌شده فراهم می‌شود. گام‌های بعدی شامل آزمایشات کاربری در محیط صنعتی، اثبات قابل اعتماد بودن فناوری در مقیاس نمونه، و نهایتاً ورود به بازار یا همکاری با واحدهای صنعتی جهت بهبود فرآیندهای موجود است. تقویت این زنجیره ارزش، علاوه بر تمرکز بر خروجی‌های بازارمحور، به ایجاد اکوسیستم پایدارتر از نوآوری، سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی نیز کمک می‌کند.

برای این منظور چارچوبی عملیاتی برای هفته پژوهش پیشنهاد می‌شود که شامل 5 محور زیر است:

ارزیابی اثرات پژوهش‌های کاربردی

این ارزیابی‌ها شامل شاخص‌های اثرگذاری متنوعی از جمله اشتغال‌زایی، افزایش بهره‌وری صنعتی، کاهش هزینه‌های تولید، بهبود کیفیت خدمات عمومی، توسعه منابع و صنایع پشتیبان و همچنین اثرات اجتماعی مانند بهبود سطح زندگی و دسترسی به خدمات می‌شود و برای اندازه‌گیری این اثرات می‌توان از مجموعه روش‌های ارزیابی قابل اعتماد استفاده کرد که شامل گزارش‌های دوره‌ای از دستاوردهای پروژه‌ها، مطالعات موردی دقیق و مقایسه‌های نظام‌مند با استانداردهای بین‌المللی همسو با رویکرد بازارمحورِ پژوهش‌ها است تا بتوان خروجی‌های پژوهشی را به صورت قابل‌اعتماد و قابل‌انتقال به بازار به سازمان‌ها و جامعه گزارش کرد و بر اساس این ارزیابی‌ها تصمیم‌گیری‌های راهبردی برای بهبود کیفیت و تاثیرگذاری پروژه‌ها و افزایش همسویی با نیازهای صنعتی و خدماتی انجام داد.

فرایند انتقال فناوری و کارآفرینی پژوهشی

انتقال فناوری یک مسیر چندمرحله‌ای است که با شناسایی فناوری یا دانش قابل تجاری‌سازی آغاز می‌شود و حفاظت از مالکیت فکری را در کنار تشکیل تیم‌های مختلط فنی و بازاریابی به همراه مدل‌سازی کسب‌وکار دنبال می‌کند. پس از این گام‌ها، مراحل نمونه‌سازی و آزمایش در محیط صنعتی آغاز می‌شود تا قابلیت‌ها و کارآیی محصول یا راه‌حل در شرایط واقعی تأیید شود و در نهایت سرمایه اولیه جذب شده و ورود به بازار یا تسهیل در قراردادهای تجاری‌سازی انجام می‌گیرد. با وجود چشم‌انداز روشن، این فرایند با موانعی همچون کمبود سرمایه اولیه، فقدان اکوسیستم پشتیبان، کمبود مهارت‌های مدیریتی پروژه‌های پژوهشی، پیچیدگی‌های حقوقی و قراردادهای مرتبط با انتقال فناوری و مسائل ارزی و تامین مالی مواجه است که نیازمند یک چارچوب سازمانی حمایت‌کننده، همکاری مؤثر میان دانشگاه‌ها و صنایع و استفاده از ابزارهای مالی و قانونی مناسب است تا مسیر از ایده تا بازار با کارایی و سهولت بیشتری طی شود.

نقش دانشگاه و صنعت در یک «اکوسیستم» کارآفرینی پژوهشی

دانشگاه و صنعت در یک «اکوسیستم» کارآفرینی پژوهشی قادرند رویکردهای مشارکتی در طراحی پژوهش‌ها و پروژه‌ها که خروجی‌های ملموس و قابل ارزیابی در دوره‌های زمانی مشخص به ارمغان بیاورند و از طریق قراردادهای پژوهشی با خروجی‌های قابل انتقال، مانند نمونه‌های اولیه دارای آزمون بازار، گواهی اثربخشی یا مدل‌های کسب‌وکار نمونه‌سازی‌شده، امکان تجاری‌سازی را تسهیل می‌کنند؛ همچنین با ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گزاری ریسک اشتراکی، مراکز تخصصی فناوری و شتاب‌دهنده‌های داخلی که به صورت مشترک توسط صنایع بزرگ و شرکت‌های کوچک و متوسط تأمین منابع و زیرساخت‌ها راه‌اندازی می‌شوند، این اکوسیستم زمینه مناسبی را برای به‌کارگیری یافته‌های پژوهشی در بازار فراهم می‌آورد و حضور مؤثر دانشگاه و صنعت را به یک شبکه هم‌افزا و پویای نوآوری تبدیل می‌کند.

فرهنگ‌سازی و ظرفیت‌سازی

لازم است در حوزه کارآفرینی پژوهشی همواره لازم است رویدادهایی مانند ارائه آموزش‌های تخصصی کوتاه‌مدت و بلندمدت در زمینه‌های طراحی مدل کسب‌وکار، نقشه راه فناوری، مدیریت نوآوری، مالی پروژه‌ها و حفاظت از مالکیت فکری به اجرا دربیاید تا افراد توانمندی‌های لازم برای تبدیل یافته‌های پژوهشی به فرصت‌های تجاری کارآمد را اخذ نمایند؛ همچنین از طریق برگزاری مسابقات و رویدادهای کارآفرینی پژوهشی، انگیزش دانشجویان و پژوهشگران افزایش می‌یابد و فضایی برای تجربه عملی کارآفرینی فراهم می‌شود تا شرکت در فرآیندهای ایده‌پردازی، تیم‌سازی، ارزیابی بازار و ارائه مدل‌های تجاری را تجربه کنند و به این ترتیب فرهنگ کارآفرینی پژوهشی در اکوسیستم دانشگاهی-صنعتی تقویت شود.

اخلاق پژوهش، شفافیت و پایداری

اخلاق پژوهش، شفافیت و پایداری به عنوان ستون‌های اصلی اجرای پروژه‌های پژوهشی کاربردی مطرح می‌شوند و رعایت استانداردهای اخلاقی، شفافیت در گزارش نتایج و حفاظت از منافع عمومی و سهم ذی‌نفعان را به عنوان اصول بنیادین در تمامی مراحل پژوهش ضمانت می‌کند؛ همچنین طراحی پروژه‌های پژوهشی با رویکردی جامع به پایداری اقتصادی، محیطی و اجتماعی و توانمندسازی جوامع محلی از طریق بهبود دسترسی به منابع، افزایش مشارکت ذی‌نفعان و ایجاد بازگشت‌های مثبت برای محیط زیست و جامعه را در دستور کار قرار می‌دهد تا خروجی‌های پژوهشی نه تنها از نظر علمی معتبر باشند، بلکه به طور پایدار به بهبود رفاه اقتصادی و کیفیت زندگی در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی نیز کمک کنند.

در این میان، برای عملیاتی کردن موارد فوق لازم است دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی یک چارچوب اجرایی روشن، عملیاتی و قابل اندازه‌گیری داشته باشند که هم‌زمان ضمن حفظ استانداردهای علمی و اخلاقی، مسیر مشخصی را از شناسایی فناوری‌های قابل تجاری‌سازی تا ورود خروجی‌های پژوهشی به بازار فراهم کنند. این چارچوب باید واحدهای انتقال فناوری و مراکز شتاب‌دهی داخلی را با حضور نمایندگان دانشگاه، صنایع و نهادهای حاکمیتی تشکیل دهد، فرآیندهای ارزیابی بازار، حفاظت از مالکیت فکری، و قراردادهای پژوهشی با خروجی‌های قابل سنجش را به صورت استانداردسازی‌شده تعریف کند و یک نقشه راه زمانی با گام‌های مشخص، مسئولیت‌های روشن و شاخص‌های ارزیابی دوره‌ای ارائه دهد. همچنین لازم است منابع مالی مناسب (سرمایه اولیه، بودجه پژوهشی و فرصت‌های حمایت از سوی دولت و بخش خصوصی) و ابزارهای مدیریت پروژه (داشبوردها، گزارش‌های دوره‌ای، و جلسات بازخورد منظم) به کار گرفته شوند تا پروژه‌های کارآفرینی پژوهشی با خروجی‌های بازارمحور و اثر اقتصادی قابل اندازه‌گیری به بازار برسند.

دعوت به عمل

هفته پژوهش و فناوری، به عنوان یک رویداد بلندمدت و متمرکز، فرصت استثنایی را برای تقویت و تعمیق پیوندهای گسترده بین دانشگاه و بازار فراهم می‌آورد. این رویداد با به کارگیری رویکردهای نظام‌مند و منسجم، امکان همگرایی بین دانش تئوری و نیازهای عملی بازار را فراهم می‌کند و به ایجاد اکوسیستم پشتیبان می‌انجامد که می‌تواند به شکل همزمان به توسعه تولید، رشد اشتغال و نوآوری‌های کارآمد منجر شود. از طریق چنین هم‌افزایی‌ای نه تنها سرمایه‌گذاری‌های پژوهشی به سمت پروژه‌های با بازگشت اقتصادی واقعی هدایت می‌شود، بلکه ظرفیت‌های نوآورانه در دانشگاه و صنعت تقویت می‌شود تا با استفاده از فرصت‌های بازار محور، ارزش افزوده‌ای پایدار برای اقتصاد و جامعه خلق شود. این اکوسیستم با استفاده از رویکردهای نظام‌مند، امکان طراحی و اجرای پروژه‌هایی را فراهم می‌آورد که خروجی‌های قابل اندازه‌گیری و معتبر دارند. در چنین فضایی، پژوهشگران و مدیران دانشگاهی، با همکاری صنایع و نهادهای حاکمیتی، می‌توانند نقشه راهی مشترک برای پژوهش‌های کاربردی ترسیم کنند که نخست نیازها و فرصت‌های بازار را به دقت شناسایی کند و دوم از طریق فرایندهای انتقال فناوری و توسعه محصولات، ارزش‌های اقتصادی و اجتماعی ملموسی ایجاد نماید. شفافیت در ارایه نتایج، شناسایی فرصت‌های تجاری و سنجش‌پذیری خروجی‌ها از جمله اصول حاکم بر این فرایند است تا اعتماد میان دانشگاه، صنعت و ذی‌نفعان به طور مستمر تقویت شود.

از پژوهشگران، مدیران دانشگاهی، صنایع و نهادهای حاکمیتی دعوت می‌شود تا با همت و همکاری‌های راهبردی برای بهبود مسیر کارآفرینی پژوهشی تلاش کنند و خروجی‌های بازارمحور را به شیوه‌ای روشن و قابل اندازه‌گیری ارایه دهند. هدف این مشارکت‌ها، ایجاد زمینه‌ای است که ایده‌ها از آزمایشگاه به بازار با کارایی و سرعت مناسب منتقل شوند، مدل‌های کسب‌وکار پویا و پایداری شکل بگیرند، و ضمن ارتقای رفاه عمومی و کیفیت زندگی، به توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی کمک شود. با چنین رویکردی، هفته پژوهش و فناوری می‌تواند محور تحول ملی در زمینه نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان تبدیل شود.

پایان پیام
خبرنگار: حمیدرضا گل محمدی تواندشتی
پایگاه خبری فجر شمال