چاپ

گروه اندیشه: عضو هیات علمی گروه علوم گیاهی دانشکده علوم پایه دانشگاه مازندران در یادداشت علمی_تحلیلی خود آورده است: تولید علوم پایه همواره باید به‌عنوان یک رسالت جدی و مهم برای برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان نظام مدیریتی کشور تلقی گردد.

به گزارش پایگاه خبری فجر شمال، علیرضا نقی‌نژاد عضو هیات علمی گروه علوم گیاهی دانشکده علوم پایه دانشگاه مازندران در یک یادداشت علمی _تحلیلی به بررسی وضعیت علوم زیستی و چالش‌های آن در شرایط کنونی ایران پرداخته و با ارایه این مطلب که زیست شناسی از شاخه‌های مهم علوم پایه، به مطالعه موجود زنده و فرایند‌های زیستی حاکم بر آن می‌پردازد. آورده است: گستردگی زیست‌شناسی به حدی است که امروزه پایه محکم و غیرقابل انکاری برای بسیاری از رشته‌های کاربردی‌تر در حوزه‌های منابع طبیعی، پزشکی، محیط زیست، فناوری‌های زیستی، کشاورزی و علوم دریایی محسوب می‌شود.

وی در ادامه این نوشتار می افزاید: زیست‌شناسان موتور تولید علم در این حوزه‌ها تلقی می‌شوند و پژوهش آن ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم، کوتاه مدت و یا در طولانی مدت در زندگی روزمره مردم بازتاب می‌یابد. هم‌زمان با پیشرفت‌های بسیار چشم‌گیر این علم در جهان در قرن بیستم و بیست و یکم، کشور ایران نیز متاثر از این پیشرفت‌ها، در دهه‌های گذشته از نظر کمی و کیفی پیشرفت‌های زیادی داشته است.

نقی نژاد ادامه می دهد: برخلاف آنچه قبلا تحت عنوان علوم طبیعی در دانشگاه‌های ایران آموزش داده می‌شده است، امروزه این شاخه شامل رشته‌های مختلف زیست‌شناسی گیاهی، زیست‌شناسی جانوری، زیست دریا، میکروبیولوژی، ژنتیک، سلولی و مولکولی، بیوشیمی، بیوفیزیک و زیست فناوری در سطح کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های ایران است. به نظر می‌رسد توسعه کمی بیش از اندازه این رشته، مانع جدی برای اعتلای کیفی و نقش بی بدیل این رشته در تامین نیروی انسانی کارآمد برای مووسسات آموزشی و پژوهشی و شرکت‌های دانش بنیان بوده است.

عضو هیات علمی گروه علوم گیاهی دانشکده علوم پایه دانشگاه مازندران به چهار راهکار کلی برای بازنگری جایگاه کنونی زیست شناسی اشاره می کند و می آورد: در راهکار نخست می توان گفت که زیست شناسی همچون سایر رشته‌های علوم پایه، ممکن است به ظاهر فاقد اثربخشی کوتاه مدت و زودبازده در حوزه‌های کاربردی باشد، اما باید مراقب بود که تصمیم‌های کلان در جهت توسعه و حمایت از رشته‌های کاربردی مانع به فراموشی سپردن علوم پایه و کم اهمیت جلوه‌دادن آن در قوانین و آیین‌نامه‌های تدوینی نگردد.

وی در ادامه تاکید دارد: سخن آشکار راهبرد شماره 13 نقشه جامع علمی کشور یعنی توسعه، تعمیق و تقویت آموزش و پژوهش در علوم پایه باید مورد توجه ویژه همه مدیران و تصمیم‌گیران قرار گیرد. برخی از اقدامات ملی پیش بینی شده در این سند مهم مانند تعریف طرح‌های کلان ملی و حمایت از آن‌ها در حوزه‌هاى اولویت‌دار، تشویق نظریه‌پردازى در علوم پایه براى کشف مسیرهای جدید و میان بر علمی، بازنگرى و ارتقاى روش‌ها و محتواى آموزش علوم پایه در تمام سطوح تحصیلى، مورد غفلت واقع شده و یا فاقد توسعه عادلانه در سطح ایران است.

نقی نژاد با اشاره به این که تولید علوم پایه همواره باید به‌عنوان یک رسالت جدی و مهم برای برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان نظام مدیریتی کشور تلقی گردد. می آورد: بی‌شک تبدیل علم به ثروت بدون طی مراحل بنیادی و پایه‌ای ممکن نیست. این مورد به‌ویژه در مورد زیست‌شناسی که دارای قدمت طولانی در تولید علم و پژوهش در ایران نیست، صادق‌تر است.

وی به راهکار دوم اشاره می کند: بسیاری از رشته گرایش‌ها و تحقیقات مرتبط با زیست‌شناسی اگر چه به صورت ذاتی، تولید علوم پایه است اما کاربرد‌های بسیار ملموسی نیز دارد که متاسفانه به دلیل فقدان و یا نقصان حلقه ارتباطی بین محققان پایه‌ای از یک سو، و دست‌اندرکاران صنعت و بازار از سوی دیگر فاقد اثربخشی لازم است. مثلا در حوزه علوم گیاهی و اکولوژی می‌توان بیشترین ارتباط را با گیاهان دارویی، دیرینه‌شناسی اکولوژیکی، زیست فناوری گیاهان به‌ویژه با تاکید بر گونه‌های بوم‌زاد کشور، طراحی فضای سبز، حفاظت محیط زیست به کمک مشاوره اکولوژیکی، شاخص‌های زیستی، معرف‌های اکولوژیکی، ریزازدیادی گیاهان نادر و دارویی و در یک کلام، توسعه پایدار برقرار کرد.

عضوهیات علمی دانشگاه مازندران تصریح می کند: عدم وجود حلقه اتصالی بین زیست‌شناسان و سازمان‌های اجرایی مرتبط با این رشته، سبب شده که این سازمان‌ها به پیروی از یک الگوی سنتی نادرست، تنها دانش‌آموختگان رشته‌های به ظاهر کاربردی مانند بهداشت، پزشکی، کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی را بر دانش‌آموختگان علوم پایه ترجیح دهند. این در حالی است که فاصله‌گذاری بین رشته‌های در هم تنیده، دیرزمانی است که از دانشگاه‌های پیشرفته دنیا رخت بربسته است.

پژوهشگر دانشکده علوم پایه دانشگاه مازندران به اشاره به راهکار سوم تاکید می کند: تقویت تعامل علوم پایه از جمله زیست‌شناسی با سایر علوم و شبکه‌سازى موسسات آموزشى و پژوهشى در حوزه علوم پایه می‌تواند منجر به افزایش هماهنگى و همکارى و تقویت تحقیقات بین رشته‌ای گردد. بی‌شک توسعه و فراهم‌سازی زیرساختار‌های لازم برای این امر و تدوین و بازنگری اساسی برنامه‌های درسی باید در یک بازه زمانی مشخص و هدف‌مند در دستور کار قرار گیرد.

پژوهشگر دانشگاه مازندران به ارایه راهکار چهارم در این نوشتار می پردازد: زیست‌شناسی، علمی کاملا تجربی است. همانند سایر رشته‌ها، توسعه قارچ‌گونه و غیرهدف‌مند رشته گرایش‌های مختلف علوم زیستی در موسسات آموزشی و پژوهشی دولتی و غیردولتی، مانع ارتقای کیفی شده، عدم تامین مواد و دستگاه‌های پایه‌ای و ضروری به‌ویژه در شرایط سخت تحریمی سبب افت محسوس کیفیت فعالیت‌های پژوهشی شده است.

وی در پایان تاکید می کند: توسعه قطب‌های تخصصی علوم زیستی مبتنی بر آمایش سرزمینی در استان‌های مختلف و توزیع عادلانه امکانات لازم از سوی وزارت عتف با تاکید بر گسترش و حمایت از آزمایشگاه‌های مرکزی، از راه کار‌های اجرایی پیشنهادی برای برون‌رفت از این بحران است.

حمیدرضا گل محمدی تواندشتی

انتهای پیام