آخرین مطالب

عضو هیات مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران،

یادداشت تحلیلی – جمعیت‌شناختی به‌مناسبت روز ملی جمعیت تفکر و اندیشه

یادداشت تحلیلی – جمعیت‌شناختی به‌مناسبت روز ملی جمعیت

  بزرگنمایی:

گروه تفکر و اندیشه: عضو هیات مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران، در یک یادداشت تحلیلی، به بررسی اجمالی فرصت‌ها و چالش‌های جمعیت‌شناختی ایران در مقیاس بین‌المللی پرداخت.



به گزارش پایگاه خبری فجر شمال، یعقوب فروتن دانشیار جمعیت‌شناسی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران، محقق افتخاری گروه مطالعات اسلامی دانشگاه وایکاتو نیوزیلند و دانشگاه غرب سیدنی استرالیا و عضو هیات مدیره انجمن جمعیت شناسی ایران، به‌مناسبت روز ملی جمعیت(30 اردیبهشت) و طی یک یادداشت تحلیلی، به بررسی اجمالی فرصت‌ها و چالش‌های جمعیت‌شناختی ایران در مقیاس بین‌المللی پرداخت و آورد: 

مقدمه:

دو موضوع جمعیت(Population) و جمعیت‌شناسی(Demography) و اهمیت فزاینده آن‌ها در جهان معاصر به سبب ویژگی‌های بی‌سابقه دوران نوین، بیش از هر زمان دیگری در تاریخ حیات بشر برای همگان اعم از ملت‌ها و حکومت‌ها نمایان شده است. موضوع جمعیت با جنبه‌های متعدد زندگی ما انسان‌ها اعم از ابعاد خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی، دینی، زیست محیطی، غذایی، درمانی بهداشتی، و ... در هم تنیده است. لیکن، امروزه در بسیاری جوامع از جمله در کشور ما، نقش و جایگاه جمعیت و مولفه‌های آن مانند ازدواج، طلاق، فرزندآوری، مهاجرت و ... بیش از هر چیز دیگری با مسایل اقتصادی و فرصتهای شغلی پیوند خورده است که اینک با شیوع ویروس جهانی کرونا، این چالش‌های اقتصادی جمعیت تشدید شده است. به همین سبب، در این یادداشت کوتاه نیز به‌طور مشخص، مناسبات بین جمعیت و اقتصاد و ملاحظات جمعیت‌شناختی مرتبط با رشد اقتصادی را کانون اصلی توجه قرار می‌دهم که بدون تردید ابعاد متعددی که در بالا ذکر شد را نیز در بر می‌گیرد.

رویکرد اول: فرصت‌های جمعیتی

رویکرد اول مبتنی بر یک نگرش مثبت و خوش‌بینانه در زمینه روابط بین جمعیت و اقتصاد است. مطابق این رویکرد، از اصطلاحات و مفاهیمی هم‌چون پنجره جمعیت‌شناختی فرصت یا هدیه جمعیت‌شناختی یا همان پدیده موسوم به موهبت یا منفعت جمعیت‌شناختی(The Demographic Dividend) بهره می‌گیریم که مربوط به ساخت و ترکیب سنی جمعیت یک کشور است. به این معناکه در کشورهایی مثل کشور ما که نسبت قابل ملاحظه‌ای از جمعیت آنها را جوانان و افراد واقع در سنین فعالیت اقتصادی تشکیل می‌دهند، در واقع یک پنجره‌ای به روی این دسته از کشورها گشوده می‌شود و به‌طور بالقوه از یک فرصت طلایی و هدیه استثنایی بهره‌مند می‌شوند که می‌توانند از این پتانسیل جمعیت جوان و بالقوه فعال اقتصادی برای توسعه و بهبود جامعه استفاده کنند. این رویکرد در کتاب جمعیت‌شناسی اقتصادی همراه با بررسی نمونه‌های واقعی و تجربیات تاریخی برخی کشورهای جهان به تفصیل بحث شده است. یک نمونه بسیار موفق آن مربوط به کشورهای شرق آسیا موسوم به ببرهای آسیا شامل سنگاپور، کره جنوبی، هنگ کنک و تایوان است که با برنامه‌ریزی‌های دقیق و سیاست‌گذاری‌های مناسب در سطوح ملی و بین‌المللی توانستند از همین پنجره جمعیت‌شناختی فرصت در راستای رونق تولید و رشد اقتصادی کشورشان استفاده کنند.

رویکرد دوم: چالش‌های جمعیتی

رویکرد دوم به روی دیگر مناسبات بین جمعیت و اقتصاد می‌نگرد بدین معناکه باید واقع‌بین و جامع‌نگر باشیم و احتمالات و واقعیات دیگر را از یاد نبریم. به‌عبارت دقیق‌تر، این پنجره جمعیت‌شناختی برای همیشه باز باقی نمی‌ماند و این فرصت طلایی و هدیه جمعیتی مربوط به خیل عظیم جمعیت جوانان برای همیشه موجود نخواهد بود. همان‌طوری‌که "فصل خندان بهاری" نیز برای همیشه ماندگار نیست و لاجرم جای خود را به "فصل خزان پاییزی" و سپس به "فصل لرزان زمستانی" خواهد داد. بنابراین، چنان‌چه تمهیدات و امکانات لازم در عرصه‌های آموزشی و تحصیلی، اقتصادی و شغلی، تشکیل خانواده و غیره بر پایه برنامه‌ریزی‌های علمی و سرمایه گذاری‌های ملی و بین‌المللی فراهم نشوند، درآن‌صورت جامعه با چالش‌های جدی و مسایل فزاینده ناشی از رشد تورمی جمعیت جوانان(Youth Bulge)  روبرو می‌شود و زمینه‌های لازم برای افزایش و گسترش بیکاری، طلاق، مهاجرت متخصصان، جرایم، ناامنی، خشونت و ناآرامی‌های سیاسی اجتماعی و ... شکل می‌گیرد که یقینا نه تنها با رونق تولید و توسعه و رشد اقتصادی سازگاری ندارد، بلکه به افزایش و گسترش فقر و رکود اقتصادی نیز منجر می‌گردد. گفتنی است که چالش‌های اجتماعی و ناآرامی‌های سیاسی ناشی از رشد تورمی جمعیت جوانان، به تفصیل در کتاب جمعیت‌شناسی سیاسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

خلاصه و جمع‌بندی:

در جمع‌بندی دو رویکرد فوق‌الاشاره، می‌توان گفت که در کشور ما نیز لازم است هرچه سریع‌تر این بهار جمعیتی یعنی همین پنجره جمعیت‌شناختی فرصت اقتصادی را دریابیم و قدر آن را به خوبی بدانیم چون خوشبختانه کشور ایران در حال حاضر کماکان دارای یک ساختار سنی جمعیت جوان است. البته، موفقیت در این عرصه نیازمند برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات متعدد است که در صدر آنها، نگاه علمی و تخصصی و بهره‌مندی بیشتر از متخصصان کشور مانند جمعیت‌شناسان، اقتصاددانان، جامعه‌شناسان و سایر متخصصان در رشته‌های متعدد علمی است که دانش و تجربه لازم را دارند و هم‌چنین لازم است تا ماهیت و مقتضای سنین جوانی مانند ازدواج و اشتغال نیز بطور جدی‌تر به‌عنوان دغدغه برنامه‌ریزان، سیاست‌گزاران و مسوولان جامعه باشد.

در پایان این یادداشت کوتاه نیز بسیار مشتاقم تا به جملات زیبا و پرمعنا که بیش از 200 سال پیش توسط اندیشمند بزرگ، نیکولاس کندورسه (1743-1794) بیان شد، اشاره نمایم که به ساده‌ترین و شیواترین زبان، بر اهمیت و ضرورت جمعیت بهتر در مقایسه با جمعیت بیشتر و به‌عبارتی دیگر، بر غلبه و برتری گفتمان کیفیت جمعیت بر گفتمان کمیت جمعیت تاکید می‌کند:

   در آینده، انسان‌ها به این آگاهی خواهند رسید که اگر وظیفه‌ای در قبال آیندگان خویش دارند، این وظیفه آن نیست که فقط آن‌ها را به‌دنیا آورند، بلکه آن است که به آیندگان خویش شادمانی عطا کنند. در همین چارچوب، ما هم خودمان را متعهد و ملزم بدانیم تا میراثی را که به نسل‌های آینده واگذار می‌کنیم بهتر یا حداقل، برابر با میراثی باشد که ما خودمان از پیشینیان خویش دریافت کرده‌ایم.

منابع:

*بلووم، دیوید و همکاران (1398)، "جمعیت شناسی اقتصادی: رویکردی نوین به پیامدهای اقتصادی تغییرات جمعیتی"، ترجمه: فروتن، یعقوب،

بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران. چاپ اول. (https: //fidibo.com/book/104629)

 

*مای، جان. اف. (1397)، "سیاست‌های جمعیتی جهان"، ترجمه: فروتن، یعقوب، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی

جمعیت کشور (وزارت علوم)، چاپ اول (https: //fidibo.com/book/120838)

*سیاست‌های جمعیتی جهان، 1397، صفحه 225

*گولدستون، جک و همکاران (1395)، "جمعیت شناسی سیاسی: نقش تغییرات جمعیتی در سیاست ملی و امنیت بین المللی"، ترجمه: فروتن، یعقوب، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور (وزارت علوم)، چاپ اول. (https: //fidibo.com/book/120971)

خبرنگار پایگاه خبری فجر شمال
حمیدرضا گل محمدی تواندشتی
انتهای پیام


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

بیش از8هزار رای مجازات جایگزین حبس در مازندران صادر شد

کشف 26 کیلو گرم مواد مخدر توسط ماموران کلانتری و پاسگاه های مازندران در ایام نوروز

حوزه عفاف و حجاب در جامعه نیاز به برنامه ریزی دارد

حجت الاسلام محمدی لائینی مهمترین حق الناس این که در بستر ارتباطات که ایجاد شد زیرساخت نظارتی و حقوقی ایجاد نشود و این زیرساخت قتلگاه نسل نو شود.

رئیس کل دادگستری مازندران با اشاره به ضرورت استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس، اظهار کرد

اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان مدیریت برنامه ریزی و استانداری نسبت به پایش ظرفیت‌ها و ایجاد اشتغال امسال اقدام کنند.

کسب مقام قهرمانی تیم «لفورملک» در مسابقات والیبال منطقه‌ای لفور

مازندران تاکنون پذیرای 20 میلیون گردشگر نوروزی بوده است

آزادسازی بیش از 153 هزار مترمربع از بستر حریم رودها و رودخانه در مازندران

عدم رعایت عدالت در تعیین افزایش حداقل دستمزد 27 درصدی و 21 درصدی در شورایعالی کار

ثبت 41 میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی در مازندران در سال 1401

سران قوا به معنای واقعی با رهبر معظم انقلاب همدل هستند و دولت در رکاب و مرید رهبری است

نمدمالی و گلیم بافی در معرض فراموشی است

اقدامات ایجابی پلیس گامی موثر در راستای توسعه امنیت پایدار است

مدیران برای توسعه و پیشرفت مازندران جهادی عمل کنند

با مردمی کردن اقتصاد و افزایش تولید، مشکلات کشور حل می شود

مازندرانی هابیش از یازده میلیارد تومان به نیت توسعه و بازسازی حرم های مطهر در رونق تولید کشور هزینه کردند

10میلیون و​389 هزار و 758 نفر در مازندران اقامت پیدا کردند.

زورگیر سابقه دار با شلیک پلیس زمین‌گیر شد

1400مبلغ با کاروان های راهیان نور اعزامی از مازندران همراهی کردند

گره گشایی از مشکلات 65 واحد تولیدی در ستاد اقتصاد مقاومتی دادگستری استان مازندران

سه هزار مبلغ جهت تبلیغ در ماه رمضان به نقاط مختلف استان اعزام شدند

جدال‌های مرحله نیمه نهایی تیم های والیبال منطقه‌ای لفور برگزار می‌شود

عطر ماه مبارک رمضان باید گستره استان را فراگیرد

ساعت کار ادارات مازندران در ایام ماه مبارک رمضان، کما فی السابق 7 الی 14.30 است

لزوم ترسیم نقشه راه برای مهار تورم و رشد تولید

در مازندران باید به سمت اقلامی برویم که تولیدش بیشتر است.

581 هزار فقره پرونده راکد قضایی درمازندران امحا شد

هر کاری در سایه عزم، باور و اراده محقق می شود ‎

باتدابیر صورت گرفته؛ امسال، نوروزخوانی در مازندران احیا شده است

مساجد تاریخی مازندران فرصتی مغتنم برای توسعه گردشگری مذهبی

مازندران رتبه اول پایش هواشناسی را در کشور دارد

پیام تبریک استاندار مازندران به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان

30 محفل انس با قرآن در ساری برپا می‌شود

طرح «منادیان وحی» در ساری اجرا می‌شود

ویژه‌برنامه «مهمانی در مهمانی» در آمل برگزار می‌شود

اشتغال در مازندران رشد پیدا کند

مسئولان جهادی و بسیجی‌وار برای گشایش اقتصادی گام بردارند

تکریم و تجلیل ادو خانواده شهید معزز در بخش دودانگه ساری

اهالی فرهنگ و هنر موثرترین افراد برای تحقق شعار امسال هستند

اجرای طرح آرامش بهاری در شهرستان‌های بابلسر و فریدونکنار

مدیریت قرارگاهی آب در مازندران مورد توجه قرار گیرد

آمادگی ٩هزار نیرو‌ی آماده خدمت در مازندران برای حفاظت از امنیت و جان مردم

روایت حل مسئله و نشر خوبی ها در قالب «مهرواره محله همدل

پیام تبریک رییس دانشگاه مازندران به‌مناسبت فرا رسیدن نوروز 1402

طرح آرامش بهاری در 300 بقعه امامزاده‌های مازندران اجرا می‌شود

راه‌اندازی دستگاه سی‌تی‌اسکن در سه بیمارستان ساری، نکا و بابلسر

ماه رمضان فصل تبلیغ بهار قرآن و بهترین زمان برای فعالیت‌های قرآنی و تبلیغی است

طرح نظارت بر عملکرد واحد‌های خبازی غرب استان در ایام پایانی سال و نوروز 1402

بازدید رئیس کل دادگستری مازندران از خط تولید سایت ایران خودرو در شهرستان بابل