نخستین روز آبان سال 1356، سالگرد شهادت آیت‌الله سید مصطفی خمینی، فرزند ارشد حضرت امام خمینی (ره)، یکی از چهره‌های برجسته و اثرگذار حوزه‌های علمیه و از یاران راستین نهضت اسلامی ایران، که از نظر علمی، اخلاقی و سیاسی جایگاه ویژه‌ای داشت، در عمر کوتاه اما پربرکت خود منشأ خدمات ارزشمندی در عرصه‌ی علم، دین و مبارزه با ظلم و استبداد شد. شهادت او در سال 1356، جرقه‌ای بود که آتش خشم ملت ایران را علیه رژیم منحوس پهلوی شعله‌ور ساخت و مسیر پیروزی انقلاب اسلامی را هموار کرد.

سید مصطفی خمینی در 21 آذرماه سال 1309 هجری شمسی در شهر قم، در خانواده‌ای عالم و دیندار چشم به جهان گشود. پدرش، حضرت امام خمینی (ره)، از بزرگ‌ترین مراجع تقلید و رهبران فکری قرن چهاردهم هجری بود و مادرش، بانو خدیجه ثقفی، از خاندان اصیل و اهل علم تهران به شمار می‌رفت. فضای خانه‌ی آن‌ها آمیخته با تقوا، علم و معنویت بود و همین محیط، شخصیت علمی و اخلاقی سید مصطفی را از همان کودکی شکل داد.

وی دوران تحصیلات ابتدایی را در مدارس قم گذراند و از همان سال‌های نخست، هوش و استعداد فوق‌العاده‌اش در یادگیری علوم دینی و علاقه‌ی شدیدش به مطالعه آشکار بود. آشنایی نزدیک با محافل علمی قم، به‌ویژه محضر پدر بزرگوارش، زمینه‌ساز رشد فکری او شد.

 سید مصطفی خمینی در پانزده سالگی، رسماً وارد حوزه‌ی علمیه‌ی قم شد. با پشتکار، نظم و نبوغ ذاتی خود، در کمتر از شش سال، دوره‌های مقدماتی و سطح حوزه را پشت سر گذاشت و در درس خارج فقه و اصول بزرگان شرکت کرد. او از محضر اساتیدی هم‌چون آیت‌الله العظمی بروجردی، امام خمینی (ره)، و دیگر مراجع بزرگ زمان بهره برد.

نبوغ علمی وی چنان بود که در بیست‌وهفت سالگی به درجه‌ی اجتهاد نائل آمد. هم‌دوره‌ها و شاگردانش از دقت نظر، حافظه‌ی قوی و تحلیل‌های عمیق او در مباحث فقهی و فلسفی سخن گفته‌اند. افزون بر فقه و اصول، سید مصطفی در فلسفه، عرفان، تفسیر و رجال نیز مطالعات گسترده‌ای داشت و یادداشت‌ها و آثار علمی متعددی از خود بر جای گذاشت.

سید مصطفی خمینی شخصیتی جامع‌الاطراف بود؛ در کنار علم وپژوهش، به تهذیب نفس و اخلاق نیز توجه ویژه‌ای داشت. ساده‌زیستی، تقوا، صداقت و صراحت در گفتار از ویژگی‌های بارز اخلاقی او به شمار می‌رفت.

با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) در اوایل دهه‌ی 1340، سید مصطفی یکی از نزدیک‌ترین یاران و مشاوران پدر شد. او در جریان قیام 15 خرداد 1342، نقش فعالی داشت و به همین دلیل، توسط مأموران رژیم شاه دستگیر و برای مدتی زندانی شد. پس از آزادی، فعالیت‌های سیاسی خود را ادامه داد و در تمام مراحل مبارزه، پشتیبان امام و نهضت بود.

پس از تبعید امام خمینی به ترکیه در سال 1343، سید مصطفی نیز تحت نظر ساواک قرار گرفت. چندی بعد، او به همراه خانواده به نجف اشرف مهاجرت کرد تا در کنار پدرش باشد. در نجف، ضمن حضور در درس‌های امام، خود نیز به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد.

در کنار فعالیت‌های علمی، ارتباط گسترده‌ای با طلاب ایرانی و مبارزان مسلمان در عراق، لبنان و دیگر کشورها داشت. شجاعت و صراحت لهجه‌اش در نقد رژیم پهلوی، او را به یکی از چهره‌های شاخص مبارزه در خارج از کشور تبدیل کرده بود. همین مواضع انقلابی، موجب نگرانی و دشمنی عوامل ساواک شد. 

در نخستین روز آبان سال 1356، خبر ناگهانی درگذشت آیت‌الله سید مصطفی خمینی در شهر نجف، جامعه‌ی دینی و انقلابی ایران را بهت‌زده کرد. او در حالی که تنها 47 سال داشت، به‌طور مشکوکی در منزل خود دار فانی را وداع گفت. پزشکان علت مرگ را «سکته‌ی قلبی» اعلام کردند، اما شواهد و قرائن فراوانی وجود داشت که نشان می‌داد وی به دست مأموران ساواک مسموم شده و به شهادت رسیده است.

پیکر مطهرش در جوار حرم مطهر امام علی (ع) به خاک سپرده شد. شهادت این عالم مجاهد، غمی بزرگ بر قلب امام خمینی و یاران انقلاب وارد کرد، اما در عین حال، جرقه‌ای برای بیداری بیشتر مردم ایران شد.

خبر شهادت سید مصطفی خمینی به‌سرعت در ایران و کشورهای اسلامی منتشر شد. حوزه‌های علمیه، مساجد و مراکز مذهبی مجالس بزرگداشت متعددی برای او برگزار کردند. در شهرهای قم، تهران، مشهد، تبریز، شیراز و اصفهان، روحانیان و مردم در این مراسم‌ها شرکت کردند و آن را به صحنه‌ای برای اعتراض علیه رژیم پهلوی تبدیل کردند.

امام خمینی (ره) در واکنش به شهادت فرزندش، آن را «از الطاف خفیه الهی» دانستند؛ عبارتی که به‌زودی در میان مردم شهرت یافت و نشانه‌ی نگاه عرفانی امام به حوادث تلخ زندگی بود. در واقع، این حادثه موجب شد تا فضای سیاسی و اجتماعی کشور متحول گردد و موج جدیدی از مبارزات مردمی شکل گیرد که در نهایت، به پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 انجامید.

آیت‌الله سید مصطفی خمینی نه‌تنها به‌عنوان فرزند امام، بلکه به‌عنوان یک مجتهد و اندیشمند برجسته شناخته می‌شود. او در آثار خود، مباحث عمیق فقهی و فلسفی را با دیدی نو و تحلیلی مطرح کرده است. نوشته‌هایی همچون تفسیر قرآن کریم، تحریرات فی الاصول، و شرح بر کفایه از یادگارهای علمی اوست.

از نظر اخلاقی، وی انسانی متواضع، خوش‌رفتار و مردمی بود. شاگردانش نقل کرده‌اند که هرگز نسبت به فقرا بی‌اعتنا نبود و همواره مردم را به صبر، عدالت و مبارزه با ظلم دعوت می‌کرد. او در گفتار و رفتار، نمونه‌ی یک عالم ربانی و فرزند راستین امام بود.

زندگی آیت‌الله سید مصطفی خمینی، تصویری روشن از پیوند علم، ایمان و جهاد است. او در دوران کوتاه عمر خود، هم در عرصه‌ی علمی درخشید و هم در میدان مبارزه با استبداد و بی‌عدالتی نقش‌آفرینی کرد. شهادتش، اگرچه ضایعه‌ای بزرگ برای حوزه و انقلاب بود، اما همان‌گونه که امام خمینی فرمودند، به لطف الهی تبدیل به نقطه‌ی عطفی در تاریخ مبارزات ملت ایران شد.

یاد و نام این عالم مجاهد همواره در دل‌های مردم مؤمن و آزاداندیش ایران زنده است؛ چرا که او در مسیر حق گام نهاد، در راه ایمان ایستاد و با خون خود، نهال انقلاب اسلامی را آبیاری کرد.

حمیدرضا گل محمدی تواندشتی 
پایگاه خبری فجر شمال
پایان پیام