بزرگنمایی:

ایرانِ فردا در منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی، به‌ویژه منطقه آزاد شمال (بابلسر زیبا)، چه نیازهایی دارد و چه پتانسیل‌هایی پیشِ‌روست؟
توسعه دریا‌محور؛ استراتژی آینده
آینده‌ای را تصور کنیم که در آن بندر چابهار هاب ترانزیت شرق به غرب است، بندر امام هاب پتروشیمی و صادرات منطقه شده، قشم مرکز انرژی‌های نو و گردشگری دریایی است، انزلی و امیرآباد و بابلسر (می‌رود چپکرود) محور تجارت و گردشگری و دانشگاه‌های بین‌المللی و قطب پزشکی خاورمیانه با روسیه و اوراسیا هستند و مکران به موتور اشتغال و توسعه تبدیل می‌شود.
وقتی درباره آینده ایران سخن می‌گوییم، معمولاً چشم‌ها به سمت خشکی دوخته می‌شود: صنعت، کشاورزی، انرژی، شهرها، خطوط تولید و منابع زیرزمینی. اما حقیقت این است که آینده‌ای پایدار، رقابتی، مولد و ثروت‌آفرین نه در دل خاک، بلکه در آبی که پیرامون ماست نهفته است. دریای مازندران در شمال، خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، سواحل گسترده، بنادر فعال و مسیرهای راهبردی کشتیرانی، سرمایه‌هایی هستند که بخش عمده‌ای از آنها هنوز به فعلیت نرسیده است.
ایران کشوری است که قرن‌ها از راه دریا زنده بوده، تجارت کرده، تمدن ساخته و اقتصاد منطقه را تحت تأثیر قرار داده است؛ اما در پنج دهه اخیر، توسعه ملی بیش از حد خشکی‌محور بوده و فاصله ما با ظرفیت حقیقی دریا قابل چشم‌پوشی نیست. اکنون زمان تغییر این معادله فرارسیده است. ایران آینده، ایران دریامحور است.
توسعه دریامحور فقط یک راهکار اقتصادی نیست؛ یک استراتژی آینده‌ساز است که سه کار بزرگ انجام می‌دهد: ایران را به مرکز تجارت منطقه تبدیل می‌کند، اشتغال پایدار و گسترده ایجاد می‌کند و اقتصاد را از تک‌محصولی بودن نجات می‌دهد. این مسیر، کلید ورود ما به بازی بزرگ اقتصاد جهانی است.
اگر بخواهیم ساده بگوییم، دریا «کارخانه تولید ثروت» است. هر بندر فعال، ده‌ها صنعت زایشی در کنار خود ایجاد می‌کند. توسعه ساحلی ذاتاً توسعه‌زاست. کشورهایی مثل امارات، سنگاپور، قطر، کره جنوبی و هلند با اینکه مساحت یا منابع طبیعی بسیار کمتری از ایران دارند، تنها با تکیه بر دریا از اقتصادهای عادی به قدرت‌های جهانی تبدیل شده‌اند.
یکی از اشتباهات رایج در مدیریت مناطق آزاد، نگاه غیرتخصصی و پراکنده به آنهاست. مناطق آزاد دریایی باید «محور تخصصی» داشته باشند: یکی مرکز لجستیک، دیگری انرژی و پتروشیمی، دیگری شیلات، دیگری تعمیر و ساخت شناور و دیگری تجارت و پردازش صادرات. وقتی منطقه ماهیت تخصصی بیابد، سرمایه‌گذار تکلیف خود را می‌داند، زنجیره ارزش شکل می‌گیرد و از رقابت مخرب جلوگیری می‌شود. در واقع مهم تعداد مناطق نیست، کارکرد آنهاست.
توسعه دریامحور فقط ساخت اسکله و گیت ورودی نیست. بندر باید شهرک صنعتی، شهر لجستیکی، مرکز مالی، نیروی انسانی متخصص، زیرساخت دیجیتال و زنجیره حمل‌ونقل یکپارچه داشته باشد. بندری که فقط کانتینر تخلیه کند، آینده نمی‌سازد؛ بندری آینده‌ساز است که ارزش افزوده ایجاد کند.
ما باید تفکر بندری جدیدی داشته باشیم که در آن بندر معادل منطقه تولید و صادرات است، نه فقط نقطه ورود و خروج کالا. در این مدل، صنعت، دانشگاه، فناوری، کارآفرینی دریایی و شرکت‌های دانش‌بنیان در کنار دریا حضور پیدا می‌کنند. آینده بنادر جهان، بنادر هوشمند و دیجیتال است؛ بنادری که تمامی عملیات مبتنی بر داده، هوش مصنوعی و شبکه لجستیک بین‌المللی باشد.
اگر توسعه دریامحور فقط در سطح دولت باقی بماند، شکست خواهد خورد. این تحول باید مردمی، بخش خصوصی‌محور و بین‌المللی باشد. سرمایه خارجی زمانی وارد می‌شود که قوانین شفاف، ضمانت بازگشت سرمایه و ثبات تصمیم وجود داشته باشد. امروز دنیا حاضر است در مسیر ترانزیتی ایران سرمایه‌گذاری کند، به شرطی که دروازه را باز و مدل توسعه را تعریف کنیم.
سواحل جنوبی ایران سال‌هاست با امنیت پایدار همراه بوده است. این امنیت، مزیتی است که بسیاری از کشورهای ساحلی منطقه ندارند. وقتی امنیت دریا تضمین باشد، کشتی‌ها، شرکت‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاران ایران را مقصد مطمئن انتخاب می‌کنند. توسعه دریامحور نه‌تنها اقتصاد را تقویت می‌کند، بلکه امنیت را نیز اقتصادی‌تر و پایدارتر می‌سازد.
در این آینده، جوانان سواحل مجبور به مهاجرت نیستند؛ بلکه سواحل مقصد مهاجران داخلی خواهند بود. شرکت‌های دانش‌بنیان تجهیزات دریایی می‌سازند، کشتی‌ها تعمیر و تولید می‌شوند، خطوط کشتیرانی توسعه می‌یابد، صادرات معنی‌دار می‌شود و ایران سهم واقعی خود را از اقتصاد جهانی به دست می‌آورد.
در ایران آینده و به‌ویژه در منطقه آزاد شمال، مشاغلی همچون ساخت و تعمیر انواع قایق‌ها و لنج‌ها، خرید و نگهداری انواع بالابرها و کشنده‌های ریلی از لیفتراک تا جرثقیل‌های آهن‌ربایی و مغناطیسی، جاده‌های هموار، اقامتگاه‌های مجهز، انواع تاکسی‌سرویس‌ها، مراکز خرید و انواع رستوران‌ها با هر سلیقه‌ای از مدیترانه‌ای تا استوایی و انواع پایگاه‌های نمونه فروش از شرکت‌های وارداتی و نمایشگاه‌های دائمی صادرات مورد نیاز است.
اگر می‌پرسید گام اول فعالیت در منطقه آزاد چیست؟ ابتدا به‌روزرسانی سواد اقتصادی، سپس گرفتن کارت بازرگانی، نقدشوندگی بالای سرمایه، پرهیز از فروش زمین به غیر بومی و تا حد امکان شراکت، ارتباط گرفتن با آن سوی آب‌ها و یافتن نیازهای ضروری آنها و صادرات آن نیازها، اقدام به ساخت صنایع تبدیلی و صنایع زودبازده، افزایش رشته‌های بازاریابی در دانشگاه‌های مازندران و تربیت متخصصان بازاریاب.
در یک کلام: پرورش کارآفرین، ایده‌پرداز و مهندسان برنامه‌نویس آشنا با سیستم‌های روز کامپیوتری در دنیا. ایران فردا باید الگویی برای جهانیان باشد.

معصومه حسین‌زاده
پایگاه خبری فجرشمال
پایان مقاله
آبان 1404